مقدمه
گسترش آموزش در كشور يكي از اركان توسعه علمي، رشد اجتماعي، شكوفائي استعدادها و زمينه‏ساز خلاقيت‏هاي انساني است كه آموزش‏هاي متعارف و جاري به تنهائي براي برقراري اين ركن مهم كافي نيست و توجه به روشهاي جديد آموزشي و اجراي برنامه‏هائي از قبيل آموزش باز و آموزش از راه دور براي دستيابي به هدفهاي توسعه لازم و ضروري است.
نزديك ترين مفهوم آموزش باز، كاهش موانع زماني و مكاني و محدوديت هاي مربوط به برخي از مقررات نظام آموزشي متعارف به منظور ايجاد زمينه هاي ارائه آموزش عالي به افرادي است كه به دليل عدم دسترسي به مراكز آموزشي، نداشتن فرصت كافي و محدوديت هاي شغلي و اقليمي، از امكان كمتري براي بهره مندي از آموزش متعارف برخوردارند.
آموزش از راه دور، نظام آموزش نويني براي سازمان دادن به فرايند يادگيري – ياددهي است كه يك مركز آموزشي را ، به منظور انتخاب و كاربرد راه كارهايي براي استفاده از يك يا چند نوع مواد آموزشي، رسانه ها و ساير وسايل ارتباط جمعي، ياري مي دهد. همچنين با بكارگيري اين نوع آموزش و با بهره مندي از فنّاوري هاي جديد در ارائه خدمات آموزشي از راه دور، فرايند يادگيري با مشاركت خود يادگيرندگان سهل تر مي شود.
از اين رو به منظور توسعه برنامه هاي آموزشي در قالب نظام هاي آموزش باز و از راه دور، و تحقق آموزش براي همه، در همه جا و در همه وقت، دانشگاه پيام نور طبق اساسنامه مصوب جلسات 99 و 100 مورخ 1/9/1367 و 8/9/1367 شوراي مشترك كميسيون هاي 1 و 2 شوراي عالي انقلاب فرهنگي تأسيس شده است.
مفاد اساسنامه مذكور با اعمال اصلاحيه هاي مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي و شوراي گسترش آموزش عالي با قيد اين كه در اساسنامه، «دانشگاه پيام نور» به اختصار «دانشگاه» ناميده شده به اين شرح به تصويب مي رسد.
ماده يك- اهداف
مشاركت درهمگاني كردن آموزش عالي و ارتقاي سطح علمي و فرهنگي جامعه.
2- كاهش محدوديت ها و فراهم آوردن امكان ادامه تحصيلات دانشگاهي براي علاقه‏مندان.
3- فراهم آوردن زمينه استفاده از امكانات بالقوه كه در نظام آموزشي متعارف كمتر مورد استفاده قرار مي گيرد.
4- تربيت بخشي از نيروهاي متخصص مورد نياز جامعه.
5- اهتمام به گسترش مرزهاي دانش به منظور دستيابي به نظريه‏هاي جديد علمي و توليد علم.
6- مشاركت در حل معضلات اجتماعي.
ماده دو- وظايف
1- ايجاد زمينه هاي لازم به منظور همگاني كردن آموزش عالي در كشور.
2- همكاري در ايجاد زمينه هاي مناسب براي مشاركت همگاني در توسعه فرهنگي جامعه.
3- ايجاد زمينه براي ادامه تحصيل افرادي كه تحصيل آنان در نظام آموزشي متعارف به سادگي امكان پذير نيست.
4- پذيرش و آموزش دانشجو در كليه مقاطع تحصيلي.
5- ايجاد زمينه مناسب براي مشاركت مردم در امر گسترش آموزش عالي كشور.
6- استفاده از امكانات و قابليت هاي موجود در نقاط مختلف كشور براي توسعه آموزش عالي.
7- برقراري ارتباط و همكاري با ساير مراكز علمي داخل و خارج از كشور.
8- ايجاد زمينه مساعد براي ارتقاي دائمي و به هنگام كردن سطح دانش نيروهاي كارآمد جامعه.
9- ايجاد امكانات لازم براي تربيت بخشي ازنيروهاي متخصص مورد نياز جامعه.
10- ايجاد زمينه هاي مناسب براي دستيابي به دانش‏هاي جديد و توليد علم.
11- ايجاد زمينه هاي مناسب براي مشاركت دانشگاهيان در حل معضلات اجتماعي.
ماده سه- شيوه آموزش
برنامه هاي آموزشي دانشگاه برطبق نظام آموزش باز و از راه دور تدوين شده و براين اساس مقررات مربوط به سازمان دهي فرايندهاي يادگيري – ياددهي، استفاده از فنّاوري هاي مختلف و انواع تجهيزات و امكاناتي كه براي تسهيل فرايند آموزش در اين نظام لازم است طي آيين نامه هاي خاصي توسط دانشگاه تدوين و به مورد اجرا گذاشته مي‏شود.
ماده چهار- گستره فعاليت
سازمان مركزي دانشگاه در تهران مستقر است و شعب آن به ترتيب تحت عناوين منطقه، مركز و واحد در داخل كشور فعاليت مي كنند.
تبصره 1:  مراكز و واحدهاي دانشگاه در چند منطقه سازمان دهي شده اند و مراكز زيرنظر مناطق به فعاليت آموزشي اشتغال دارند. هر يك از مراكزمي توانند در صورت نياز و با موافقت شوراي دانشگاه نسبت به ايجاد واحد يا واحدهايي در شهرهاي همجوار خود اقدام كنند.
تبصره 2:  در صورت نياز، دانشگاه با رعايت ضوابط مربوط به تأسيس مركز و واحد مي تواند نسبت به تأسيس مراكز يا واحدهايي در خارج از كشور اقدام كند.
ماده پنج- جايگاه حقوقي
دانشگاه داراي شخصيت حقوقي و از مؤسسات دولتي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري است و از نظر اداري و مالي تابع مقررات خاص است كه به تصويب هيأت امنا مي رسد.
ماده شش- اركان
1- هيأت امنا
2- رئيس دانشگاه
3- شوراي دانشگاه
4- گروه هاي آموزشي
ماده هفت- تركيب هيأت امنا
1- وزير علوم، تحقيقات و فنّاوري ( رئيس هيأت امنا )
2- معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور يا نماينده ايشان
3- رئيس دانشگاه ( دبير هيأت امنا )
4- دو تاچهار نفر از شخصيت هاي علمي و فرهنگي و يا اجتماعي آشنا به مسايل آموزش عالي به پيشنهاد وزير علوم، تحقيقات و فنّاوري و حكم رئيس جمهور
5- دو نفر از اعضاي هيأت علمي دانشگاه ها به پيشنهاد دانشگاه و تأييد وزير علوم،‌تحقيقات و فنّاوري و حكم رئيس جمهور
تبصره:  مدت عضويت شخصيت هاي حقيقي 4 سال مي باشد و انتخاب مجددآن ها بلامانع است.
ماده هشت- وظايف و اختيارات هيأت امنا
1- تعيين خط مشي كلي دانشگاه.
2- تصويب برنامه هاي توسعه دانشگاه.
3- تأييد پيشنهاد شوراي دانشگاه مبني بر ايجاد يا انحلال مركز و ارسال آن براي تصويب به شوراي گسترش آموزش عالي.
4- تصويب پيشنهاد شوراي دانشگاه مبني بر تأسيس ، ادغام يا انحلال مناطق.
5- تصويب بودجه سالانه دانشگاه و پيشنهاد آن به مراجع ذيربط.
6- تعيين ميزان شهريه هاي سالانه دانشجويان.
7- تصويب آيين نامه هاي مالي و معاملاتي و اداري و استخدامي دانشگاه.
8- تصويب تشكيلات و نمودار سازماني دانشگاه.
9- تصويب حساب و ترازنامه سالانه دانشگاه.
10- تصويب مقررات مربوط به قيمت گذاري توليدات دانشگاه.
11- تصميم گيري درباره رد يا قبول كمك و هدايا ازاشخاص حقيقي يا حقوقي به صورت نقدي يا غيرنقدي به دانشگاه.
12-  تعيين ميزان پرداخت حق اثر،‌حق تدريس، حق‏ تحقيق، حق‏ جلسه و ساير پرداخت هاي دانشگاه با رعايت ضوابط و مقررات مربوط.
13- پيشنهاد ميزان فوق العاده هاي اعضاي هيأت علمي و غير هيأت علمي دانشگاه به مراجع ذيربط.
14- تصويب مقررات استخدامي اعضاي هيأت علمي دانشگاه در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط.
15- نظارت و ارزيابي كيفيت آموزشي و بررسي عملكرد سالانه دانشگاه.
16- پيشنهاد انحلال دانشگاه به شوراي گسترش آموزش عالي.
17- تصويب آيين نامه داخلي هيأت امنا.
ماده نه- رئيس دانشگاه
رئيس دانشگاه از ميان اعضاي هيأت علمي دانشگاه هاي كشور كه داراي حداقل پنج سال سابقه كارآموزشي يا پژوهشي با مرتبه استادياري باشند توسط وزير علوم، تحقيقات و فنّاوري به شوراي عالي انقلاب فرهنگي پيشنهاد مي‏شود و پس از تأييد شورا با حكم وزير منصوب مي شود.
تبصره 1: مدت دوره رياست دانشگاه چهار سال و تمديد آن بلامانع است.
تبصره 2:‍ پذيرش استعفا يا عزل رئيس دانشگاه در اختيار وزير علوم، تحقيقات و فنّاوري است.
ماده ده: وظايف و اختيارات رئيس دانشگاه
1- اجراي مصوبات هيأت امنا.
2- اجراي مصوبات شوراي دانشگاه.
3- تهيه و پيشنهاد آيين نامه هاي مالي و معاملاتي و اداري و استخدامي و ارائه حساب ها و ترازنامه سالانه دانشگاه به هيأت امنا براي تصويب.
4- پيشنهاد بودجه سالانه دانشگاه به هيأت امنا.
5- نمايندگي دانشگاه در مراجع رسمي.
6-  تعيين خط مشي اجرايي دانشگاه در قالب سياست هاي علمي،‌آموزشي و پژوهشي.
7-  هدايت فعاليت هاي فرهنگي،‌آموزشي، پژوهشي، دانشجويي، اداري و مالي و عمراني دانشگاه.
8- اجراي ضوابط و مقررات آموزشي، پژوهشي، دانشجويي، اداري و مالي و عمراني دانشگاه در محدوده قوانين و مصوبات.
9- اداره امور آموزشي، پژوهشي، فرهنگي، دانشجويي، اداري و مالي، عمراني و كليه ارتباطات داخلي و بين المللي دانشگاه و هماهنگي واحدهاي مختلف و پاسخگويي به مراجع ذيصلاح.
10- نظارت بر امور انضباطي دانشگاه (هيأت علمي، دانشجويان و كارمندان) براساس ضوابط و مقررات.
11- نصب و عزل معاونان،‌ رؤساي دانشكده ها،مناطق،‌ مراكز و ساير مديران.
12- اجراي مصوبات، آيين نامه ها و بخشنامه هاي صادر شده از وزارت علوم، ‌تحقيقات و فنّاوري.
13- تهيه و پيشنهاد سياست ها،‌ اهداف و خط مشي ها براي طرح در هيأت امنا و شوراي دانشگاه.
14- ارائه پيشنهاد تأسيس، توسعه، ادغام و انحلال مناطق، مراكز و واحدها به شوراي دانشگاه.
15- ارائه پيشنهاد همكاري هاي علمي با مؤسسات آموزشي و پژوهشي داخلي و خارجي به شوراي دانشگاه.
16- پيشنهاد توزيع و تخصيص فرصت هاي مطالعاتي و دوره هاي كوتاه مدت آموزشي و تحقيقاتي داخلي و خارجي به مراجع ذيصلاح كه طبق ضوابط به اعضاي آموزشي و پژوهشي تعلق مي گيرد.
17- پيشنهاد تشكيلات و نمودار سازماني و اصلاحات اداري براي اداره امور داخلي دانشگاه حسب مورد به هيأت امنا يا شوراي دانشگاه.
18- ايجاد انگيزه و جستجوي راههاي مشاركت هاي مردمي براي تحقق اهداف دانشگاه.
19- تهيه پيشنهادها، طرح ها و برنامه هايي كه بايد در دستور كار هيأت امنا قرار گيرد.
20- ارائه گزارش سالانه دانشگاه به هيأت امنا.
21- اداره كليه امور دانشگاه به طور مستقيم يا از طريق واگذاري بخشي از وظايف و اختيارات به ساير مديران منصوب شده در دانشگاه با حفظ مسووليت.
ماده يازده- اعضاي شوراي دانشگاه
1- رئيس دانشگاه به عنوان رئيس شورا
2- معاونان دانشگاه
3- رؤساي دانشكده ها
4- دو نفر از رؤساي مناطق به پيشنهاد رؤساي مناطق و با تأييد و حكم رئيس دانشگاه
5- چهار نفر از رؤساي مراكز به پيشنهاد رؤساي مراكز و با تأييد و حكم رئيس دانشگاه
6- سه تا پنج نفر از اعضاي هيأت علمي رسمي دانشگاه با نظرخواهي از اعضاي هيأت علمي و با تأييد و حكم رئيس دانشگاه. حداقل دو نفر از اين اعضا بايد به عضويت شوراهاي تخصصي دانشگاه (شوراهاي آموزشي،‌ پژوهشي و يا تحصيلات تكميلي) منصوب شوند.
تبصره1:  مدت عضويت اعضاي حقيقي 2 سال و انتخاب مجدد آنان بلامانع است.
تبصره2:  نايب رئيس شورا توسط اعضاي شورا از ميان سه نفر عضو شورا كه رئيس دانشگاه پيشنهاد مي كند با رأي اكثريت نسبي اعضا انتخاب مي شود.
ماده دوازده- وظايف و اختيارات شوراي دانشگاه
1- پيشنهاد خط مشي كلي دانشگاه از طريق رئيس شورا به هيأت امنا براي تصويب.
2- پيشنهاد برنامه هاي توسعه دانشگاه از طريق رئيس شورا به هيأت امنا براي تصويب.
3- تدوين ضوابط تأسيس رشته هاي تحصيلي در دانشگاه.
4- پيشنهاد تاسيس مركز يا انحلال آن در دانشگاه از طريق رئيس شورا به هيأت‏امنا براي تأييد.
5- پيشنهاد تغييرات لازم در تشكيلات و نمودار سازماني از جمله تأسيس، ادغام و انحلال مناطق از طريق رئيس شورا به هيات امنا براي تصويب.
6- تأسيس واحد يا انحلال آن در دانشگاه.
7- پيشنهاد ايجاد رشته تحصيلي يا انحلال آن در كليه مقاطع تحصيلي در دانشگاه از طريق رئيس شورا به شوراي گسترش آموزش عالي براي تصويب.
8- پيشنهاد ظرفيت پذيرش دانشجو در هر رشته تحصيلي دانشگاه از طريق رئيس شورا به شوراي گسترش آموزش عالي براي تصويب.
9- تدوين برنامه هاي درسي دانشگاه و پيشنهاد آن ها از طريق رئيس شورا به مراجع مربوطه براي تصويب.
10- پيشنهاد شيوه‏هاي پذيرش دانشجو در دانشگاه از طريق رئيس شورا به وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري براي تصويب.
11- بررسي و تصويب برنامه هاي پيشنهادي آموزشي و پژوهشي كوتاه مدت در دانشگاه.
12- بررسي روش هاي همكاري دانشگاه با مؤسسات دولتي و غيردولتي و تدوين ضوابط مربوط به آن.
13- برآورد سالانه نياز به نيروي انساني و تجهيزات و تعيين كمبودها و طبقه بندي نيازهاي علمي دانشگاه و ارائه طريق براي تأمين آن.
14- بررسي مشكلات آموزشي و پژوهشي دانشگاه و ارائه راه حل هاي لازم.
15- بررسي و تصويب طرح ها و برنامه هاي پيشنهادي شوراهاي تخصصي دانشگاه.
16- پيشنهاد هر موضوعي كه در پيشبرد اهداف دانشگاه مؤثر باشد از طريق رئيس شورا به هيأت امنا.
17- تصويب آيين نامه هاي آموزشي، پژوهشي، دانشجويي، اداري، مالي، عمراني، فرهنگي و ساير موارد از جمله عرضه مواد آموزشي و ساير توليدات دانشگاه در چارچوب قوانين، مقررات و ضوابط مربوط.
18- ارزيابي كلي عملكرد دانشگاه.
19- بررسي مسايل پيشنهادي از سوي رئيس دانشگاه.
20- تدوين و تصويب آيين‏نامه داخلي شوراي دانشگاه و تصويب آيين‏نامه كميته‏هاي داخلي اين شورا.
ماده سيزده- ساير سمت ها و شوراها
شرايط و نحوه انتخاب ساير مسؤولين دانشگاه، شرح وظايف و اختيارات آن ها، عناوين ساير شوراهاي دانشگاه، تركيب، وظايف و اختيارات اين شوراها براساس آيين نامه مديريت دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي، تعيين مي شود.
ماده چهارده- منابع مالي
1- اعتباراتي كه همه ساله تحت عنوان كمك از محل اعتبار عمومي در بودجه دولت براي دانشگاه منظور مي شود.
2- وجوهي كه دانشگاه بابت خدمات يا فروش مواد آموزشي و ساير توليدات خود يا مؤسسات وابسته دريافت مي دارد.
3- شهريه دانشجويان.
4- هدايا و كمك هاي اشخاص حقيقي و حقوقي.
ماده پانزده- پخش عمومي برنامه هاي آموزشي
پس از هماهنگ شدن برنامه هاي دانشگاه با ساعات پخش برنامه هاي سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، اين سازمان قسمتي از ساعات شبكه هاي راديويي و تلويزيوني خود را به پخش دروس دانشگاه اختصاص مي دهد.
تبصره:  هزينه هاي مربوط به تهيه برنامه ها در بودجه دانشگاه و هزينه هاي مربوط به پخش دروس در بودجه سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران منظور مي شود.
ماده شانزده- مقاطع تحصيلي
دانشگاه مجاز به اجراي كليه مقاطع تحصيلي در داخل و خارج از كشور است.
ماده هفده- مدارك تحصيلي
گواهينامه‏ها و مدارك تحصيلي كه در هر مقطعي در دانشگاه صادر مي‏شود، مورد تاييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري است و دانشگاه به دانش آموختگان خود با رعايت ضوابط در هر مقطع تحصيلي، گواهينامه يا مدرك رسمي پايان دوره تحصيلي اعطا مي كند و دارندگان آنها مي توانند مانند دانش آموختگان ساير دانشگاه ها از مزاياي قانوني آن بهره مند شوند. در گواهينامه ها و مدارك نوع آموزش ارائه شده قيد مي شود.
تبصره:  دانش آموختگان دانشگاه براي ادامه تحصيل مي توانند در آزمون ورودي مقاطع بالاتر كليه دانشگاه ها شركت كنند و در صورت قبولي به تحصيل ادامه دهند.
ماده هيجده- گزينش دانشجو
روش هاي گزينش دانشجو به پيشنهاد دانشگاه از طريق آزمون سراسري عمومي، اختصاصي، و يا هر طريق ديگر كه به تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري برسد، ‌خواهد بود.
تبصره 1: دانشگاه مجاز به پذيرش دانشجو در داخل و در خارج از كشور مي باشد.
تبصره 2:  دانشگاه در صورت تصويب شوراي گسترش آموزش عالي مجاز به تأسيس مركز در خارج از كشور مي‏باشد.
ماده نوزده- انحلال دانشگاه
انحلال دانشگاه به پيشنهاد هيات امنا و با تصويب شوراي گسترش آموزش عالي امكان پذير است. اتخاذ تصميم در مورد تعيين تكليف اموال و دارايي هاي دانشگاه پس از انحلال به عهده وزارت علوم، ‌تحقيقات و فنّاوري خواهد بود.
تبصره:  در صورت انحلال،‌ دانشگاه موظف است كليه تعهدات مربوط به دانشجويان موجود را تا اتمام دوره تحصيلات آنان با توافق و نظارت وزارت علوم،‌تحقيقات و فنّاوري به انجام رساند.
ماده بيست- اصلاح اساسنامه
هرگونه اصلاح در اين اساسنامه، به پيشنهاد هيأت امنا و با تصويب شوراي گسترش آموزش عالي انجام مي شود.
اين اساسنامه براساس مصوبات شوراي عالي انقلاب فرهنگي و اصلاحيه هاي مصوب جلسه 447 شوراي گسترش آموزش عالي مورخ 26/9/1379 در يك مقدمه، 20 ماده، 94 بند و 12 تبصره تنظيم شده و از تاريخ مذكور لازم الاجرا است.
 
دكتر مصطفي معين
وزير علوم، تحقيقات و فنّاوري